Studiecommissie voor de vergrijzing - Jaarlijks verslag [ FORVERG202101 - 08/07/2021]

  PDF & Download

• Publication (fr - 1.11 Mb)
• Publicatie (nl - 1.23 Mb)

  Auteurs

Gemeenschappelijke publicatie
 
A : Auteur, C : Contribuant

  Publicatietype

Vooruitzichten

De vooruitzichten presenteren de toekomstige evoluties in België, zowel in socio-economische, budgettaire en energiedomeinen als voor de transportvraag.

De Studiecommissie voor de Vergrijzing (SCvV) werd opgericht door de wet van 5 september 2001 tot waarborging van een voortdurende vermindering van de overheidsschuld en tot oprichting van een Zilverfonds. De wet van 18 december 2016[1] heeft het Zilverfonds opgeheven maar het voortbestaan van de SCvV bevestigd. Deze wet heeft het opschrift van de wet van 5 september 2001 namelijk vervangen door ‘Wet tot oprichting van een Studiecommissie voor de vergrijzing en opstelling van een Vergrijzingsnota.’

De SCvV brengt jaarlijks een verslag uit over de budgettaire en sociale gevolgen van de vergrijzing. In die context presenteert het eerste hoofdstuk van het jaarlijks verslag 2021 de evolutie van alle sociale uitgaven tot 2070. Die evolutie wordt geïllustreerd aan de hand van de budgettaire kosten van de vergrijzing tussen 2019 en 2070, met name de variatie tussen die twee jaren van alle sociale uitgaven, uitgedrukt in procentpunt van het bbp. De budgettaire kosten van de vergrijzing zijn gevoelig voor onzekerheden rond toekomstige evoluties van de determinanten ervan, zoals bijvoorbeeld over de evolutie van de economische groei of van de bevolking. Vandaar dat naast het referentiescenario ieder jaar ook alternatieve scenario’s over de macro-economische sleutelparameters productiviteit en werkloosheid worden voorgesteld. In het verslag 2020 werden, door een wijziging in het referentiescenario van de vruchtbaarheidshypothese op lange termijn, ook alternatieve scenario’s met betrekking tot de vruchtbaarheid getoetst. In het verslag van dit jaar worden alternatieve scenario’s over de levensverwachting en het internationaal migratiesaldo voorgesteld, de twee andere belangrijke parameters van de demografische projecties. Het jaar 2021 betekent ook de 20e verjaardag van de SCvV. Daarom worden in een Focus-artikel de projecties van de budgettaire kosten van de vergrijzing over deze twintig verslagen in kaart gebracht.

Het tweede hoofdstuk gaat dieper in op de sociale gevolgen van de vergrijzing. Enerzijds geeft het een stand van zaken van het armoederisico bij ouderen en gepensioneerden. In dat kader wordt een vergelijking gemaakt met zowel andere groepen als met de buurlanden, en van de evolutie van de minimumpensioenen en de inkomensgarantie voor ouderen (IGO) ten opzichte van een armoededrempel. Anderzijds worden de langetermijnvooruitzichten van de evolutie van het armoederisico en de ongelijkheid tussen inkomens van de gepensioneerden toegelicht. De hypothesen die de basis vormen van de projectie van deze indicatoren zijn identiek aan de hypothesen die zijn gebruikt in het kader van de evaluatie van de budgettaire kosten van de vergrijzing.

Verder bevat dit 20^e SCvV-verslag nog drie bijlagen. Een eerste bijlage beschrijft de resultaten voor België van de Europese langetermijnprognoses van de sociale uitgaven die voor elke lidstaat zijn uitgevoerd en die in het Ageing Report 2021 zijn gepubliceerd. Deze bijlage illustreert ook voor België de verschillen tussen de resultaten van het SCvV-verslag 2021 en het Ageing Report 2021, en de verschillen tussen het Ageing Report 2021 en het vorige Ageing Report dat dateert van 2018. De twee andere bijlagen hebben betrekking op de maatregelen ter verhoging van de sociale uitkeringen en op bepaalde aanvullingen bij indicatoren die het armoederisico in kaart brengen.

Het SCvV-verslag presenteert vooruitzichten tot 2070, en dus geen voorspellingen. Voorspellingen pogen de best mogelijke raming te geven van een nabije toekomst (een jaar, of zelfs twee jaar). Vooruitzichten die worden opgesteld over een langere periode berusten onvermijdelijk op hypothesen. Gezien de onzekerheid waarmee bepaalde hypothesen worden omgeven, worden zeer vaak gevoeligheidsanalyses van de resultaten voor bepaalde sleutelparameters voorgesteld. Vooruitzichten beweren niet ‘het’ exacte cijfer te geven voor een gegeven horizon, maar vormen een besluitvormingsinstrument dat het debat ter zake kan kaderen. Ten slotte herinneren we eraan dat deze vooruitzichten betrekking hebben op bepaalde gevolgen van de vergrijzing, zonder rekening te houden met andere uitdagingen zoals de klimaatverandering, en gebaseerd zijn op een ongewijzigd sociaal-economisch stelsel.

Kader 1  De coronacrisis in het Jaarlijks Verslag 2021

De coronacrisis heeft duidelijk zware economische en sociale gevolgen. In vergelijking met de vorige projecties van juli 2020 lijken sommige van deze effecten echter minder groot dan werd gedacht, maar de onzekerheid blijft aanwezig omdat de gezondheidssituatie nog steeds kan veranderen. Afgaande op de huidige (voorlopige) beschikbare gegevens voor 2020, en de eerste waarnemingen voor begin 2021, heeft de economische groei in 2020 minder te lijden gehad dan aanvankelijk verwacht en is er in 2021 sprake van een daadwerkelijk herstel. Dat herstel zou zich doorzetten in 2022. Ook de arbeidsmarkt lijkt op korte termijn veerkrachtig te zijn, net als het beschikbaar inkomen dankzij de tijdelijke steunmaatregelen (met name tijdelijke werkloosheid voor werknemers en overbruggingsrecht voor zelfstandigen). Het ziet er naar uit dat de meer langdurige economische gevolgen van de crisis beperkter zouden zijn dan eerder geraamd.

De SCvV houdt in dit verslag rekening met een aantal van deze bovenvermelde economische effecten. Zo houden de budgettaire kosten van de vergrijzing (hoofdstuk 1) rekening met de impact van de coronacrisis op de demografie en op de macro-economie (bbp, werkloosheid, enz.). Ze houden ook rekening met de tijdelijke steunmaatregelen en de relancemaatregelen (bijvoorbeeld het plan voor herstel en veerkracht) die een impact hebben op de economische groei op middellange termijn. Wat de sociale houdbaarheid van de vergrijzing betreft (hoofdstuk 2), zal de crisis geen invloed op het bedrag van de pensioenen hebben en de steunmaatregelen voor het beschikbaar inkomen zorgen ervoor de armoededrempel niet daalt. De evolutie van het armoederisico van gepensioneerden zou dus niet worden beïnvloed door de crisis.

Merk op dat de economische en sociale gevolgen van de coronacrisis veel ruimer zijn dan wat in het huidig verslag kon worden voorgesteld en ze gaan ook verder dan het onderzoeksveld van de SCvV. De SCvV kan in dit verslag in geen geval exhaustief zijn over de impact van de crisis, zowel op vlak van socio-economische groepen die getroffen worden (ouderen en anderen) als op vlak van dimensies (inkomens, gezondheid, sociaal contact, onderwijs). De SCvV beperkt zich hierbij tot wat kwantificeerbaar is op basis van de indicatoren of resultaten die standaard worden voorgesteld in het rapport.